Jak zmiany w stopach procentowych wpływają na zadłużenie Polaków?

Inflacja, stopy procentowe, raty kredytów hipotecznych – to tematy, które w ostatnich miesiącach są na ustach wszystkich Polaków. Rada Polityki Pieniężnej od października 2021 regularnie podnosi stopy procentowe. Każda decyzja o ich podniesieniu wpływa na gospodarkę i prywatne finanse każdego z nas. Nasze oszczędności topnieją, a zadłużenie wzrasta.

Z czego to wynika i co w praktyce oznacza wzrost stóp procentowych? Jak ich poziom wpływa na stan naszych portfeli? Wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu.

Czym właściwie są stopy procentowe?

Stopy procentowe to narzędzie, które umożliwia bankowi centralnemu regulowanie ilości pieniędzy w gospodarce. Najprościej ujmując – jest to cena, którą musisz zapłacić za pożyczenie pieniądza. Wysokość stóp przekłada się na koszt kredytów, ale także lokat oferowanych przez banki.

Dlaczego Rada Polityki Pieniężnej podnosi stopy procentowe właśnie teraz? Nadmiar kapitału na rynku powoduje wzrost cen, co z kolei prowadzi do inflacji. Podnoszenie stóp procentowych zmniejsza ilość pieniędzy – przez znaczącą wysokość oprocentowania ludzie rzadziej biorą kredyty, a chętniej oszczędzają. Efekt tych działań nie jest jednak natychmiastowy. Właśnie dlatego mamy do czynienia z cyklem podwyżek, który trwa od roku.

Warto zdawać sobie sprawę, że podwyżki stóp nie mają na celu zwiększania zysków banków czy państwa. Co do zasady Rada Polityki Pieniężnej ustala ich wysokość w taki sposób, aby zapewnić stabilność złotówce i utrzymać inflację na zamierzonym poziomie.

Sprawdź również: Jak wyjść z długów z Best?

Stopy procentowe w Polsce

Jeszcze nie tak dawno, bo na początku października 2021 roku, poziom stóp procentowych w Polsce był rekordowo niski. Po obniżkach w trakcie pandemii stopa referencyjna wynosiła zaledwie 0,1%, co wiązało się z bardzo niskimi odsetkami kredytów.

Pod koniec zeszłego roku wiele się jednak zmieniło. Rozpędzona inflacja, która w listopadzie 2021 osiągnęła poziom 10,9%, przyczyniła się do tego, że RPP zdecydowała się na szereg podwyżek stóp procentowych. Od tego czasu obserwujemy regularne wzrosty.

We wrześniu 2022 r. wysokość stóp procentowych prezentowała się następująco:

• stopa referencyjna – 6,75%,
• stopa lombardowa – 7,25%,
• stopa depozytowa – 6,25%,
• stopa redyskontowa weksli – 6,80%,
• stopa dyskontowa weksli – 6,85%.

Oczywiście, nie ma żadnej gwarancji, że wskaźnik ten utrzyma się na stałe. RPP obraduje zazwyczaj co miesiąc, a to, czy możemy się spodziewać kolejnych wzrostów, zależy przede wszystkim od poziomu inflacji w naszym kraju.

Każda decyzja Rady Polityki Pieniężnej wpływa na oprocentowanie kredytów gotówkowych i hipotecznych

Jedną z grup, która najbardziej odczuwa podniesienie stóp procentowych, są kredytobiorcy. Podejmując decyzję o wzięciu kredytu, możesz zadecydować, czy będzie to pożyczka ze stałym czy zmiennym oprocentowaniem.

Jaka jest różnica? W przypadku zmiennej stopy wysokość kredytu może ulec zmianie. Obniżka stóp procentowych oznacza jej zmniejszenie, a podwyżka – wzrost. Właśnie to obserwujemy w ostatnich miesiącach.

Koszt kredytu składa się bowiem z dwóch elementów:

• części kapitałowej, która jest równa pożyczonej kwocie,
• części odsetkowej, czyli rzeczywistego kosztu pożyczonego kapitału, którą kształtuje stopa referencyjna i marża banku (określona w umowie kredytowej).

Sprawdź również: Windykacja krok po kroku

Wpływ podwyżki stóp procentowych na raty odsetkowe

Podwyżki stóp procentowych wpływają na miesięczne raty kredytów tylko wtedy, jeśli kredytobiorca zdecydował się na pożyczkę z oprocentowaniem zmiennym. Dotyczy to jednak zdecydowanej większości kredytów zaciągniętych w naszym kraju. Dzieje się tak chociażby ze względu na to, że przy ewentualnej obniżce stóp procentowych sporo można zaoszczędzić na racie. Z kolei w przypadku podwyżki, zapłacisz więcej niż początkowo zakładałeś.

Stawka referencyjna (stopa bazowa) jest podstawą oprocentowania wszelkich kredytów. Dla kredytów w złotych jest nią WIBOR®. Jej wartość zmienia się regularnie (przy zmianach stóp) – co 3 miesiące (WIBOR® 3M) lub co 6 miesięcy (WIBOR® 6M). Warto zdawać sobie sprawę, że nie zależy ona od banku. Wpływ na jej wysokość mają przede wszystkim decyzje RPP dotyczące wysokości stóp procentowych.

W praktyce każdy kolejny wzrost stóp oznacza wyższe odsetki. Każdy właściciel kredytu hipotecznego powinien więc na bieżąco śledzić decyzje Rady Polityki Pieniężnej, gdyż to od nich będzie zależeć, jak realnie zmienia się jego dług.

Czy zmiany stóp procentowych wpływają na wysokość odsetek za opóźnienie w spłatach?

Komunikaty o kolejnych wzrostach ogłaszane przez NBP nie napawają optymistycznie osób posiadających długi. Wysokość stóp procentowych wpływa bowiem nie tylko na sytuację finansową kredytobiorców, ale wszystkich zadłużonych osób. Zgodnie z art. 481 Kodeksu cywilnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego od każdego swojego dłużnika, który nie uregulował należności w wyznaczonym terminie.

Zastanawiasz się, jak podwyżki wpływają na odsetki za zaległości, których termin płatności już minął? Odsetki za opóźnienie są równe bieżącej stopie referencyjnej NBP + 5,5 punktu procentowego. Co ważne, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie może w skali roku wynosić nie więcej niż dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie, a jeśli przekracza tę sumę, należy zastosować maksymalne odsetki za opóźnienie. Aktualna stawka odsetek za opóźnienia wynosi 12,25% w stosunku rocznym (wrzesień 2022).