Czym dokładnie są stopy procentowe i w jaki sposób mogą wpływać na inflację oraz raty kredytów?

W ostatnich latach o stopach procentowych mówi się bardzo dużo. Są one bowiem podstawowym narzędziem do utrzymywania cen na stabilnym poziomie. Wahania w ich wysokości są spowodowane sytuacją gospodarczą i wzrostem inflacji.

Dlaczego jednak informacje o podwyżkach i obniżkach stóp procentowych wywołują takie emocje wśród kredytobiorców? Na co realnie wpływają te zmiany i jak je interpretować? Między innymi o tym przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest stopa procentowa?

Najprościej ujmując, stopa procentowa to koszt pożyczonego pieniądza. Jest to cena, jaką ponosisz za uzyskanie kapitału od banku.

Poziom stóp wpływa na realny koszt kredytów (wysokość odsetek), ale także ogólną sytuację gospodarczą w kraju. Rada Polityki Pieniężnej spotyka się co miesiąc i decyduje o ewentualnej konieczności jego zmiany, reagując na wydarzenia na rynku. Celem ustalania wysokości stóp procentowych jest utrzymanie stabilności cen, czyli niskiej inflacji, która sprzyja rozwojowi gospodarki i dobrobytowi społeczeństwa.

Rodzaje stóp procentowych (podstawowe stopy procentowe)

Podstawowe stopy procentowe to narzędzie polityki pieniężnej Narodowego Banku Polskiego, które służy do regulowania ilości pieniądza na rynku. Podwyższenie stóp procentowych oznacza, że pieniądz będzie droższy, a to z kolei wpływa na to, że pieniądza w obiegu będzie mniej.

Określając ich wysokość, NBP wpływa na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, a co za tym idzie – poziom inflacji w naszym kraju.

Do podstawowych stóp procentowych NBP należą:

• Stopa referencyjna – wpływa na poziom WIBOR-u, czyli stopy procentowej, po jakiej banki udzielają pożyczek na rynku międzybankowym. Stopa referencyjna NBP uznawana jest powszechnie za najważniejszą stopę – to od niej bowiem przede wszystkim zależy oprocentowanie kredytów i lokat bankowych.
• Stopa lombardowa – określa poziom oprocentowania kredytów, których bank centralny udziela bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych.
• Stopa depozytowa – to oprocentowanie nadwyżek środków składanych przez banki komercyjne w NBP.
• Stopa redyskontowa – określa stawkę, po jakiej NBP kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych przed terminem zapadalności. To od niej zależą więc koszty, jakie banki komercyjne muszą ponieść, sprzedając papiery wartościowe do NBP.

Jak zmiany stóp procentowych wpływają na wysokość inflacji?

Celem NBP jest utrzymanie inflacji na poziomie 2,5%. Jeżeli odczyty pokazują podobne wartości, można się spodziewać niskich stóp procentowych. Jeśli inflacja wynosi jednak więcej (jak miało to miejsce w ostatnim czasie), Rada Polityki Pieniężnej musi reagować, podnosząc stopy, co pozwala zapobiec gwałtownemu wzrostowi cen.

Jak te zmiany wpływają na inflację?

• Wzrost stóp procentowych podnosi koszty kredytów, co zmniejsza na nie popyt. To z kolei prowadzi do spadku presji inflacyjnej (czyli takiego stanu gospodarki, w którym bardziej prawdopodobne jest, że inflacja spadnie niż wzrośnie) na rynku towarów i usług.
• Podwyżki stóp procentowych zachęcają do oszczędzania, co zmniejsza podaż pieniądza w obiegu. W konsekwencji za tę samą kwotę możesz kupić więcej, co obniża poziom cen.
• Wyższe stopy przyczyniają się do umocnienia kursu walutowego, co obniża koszt importu i zmniejsza inflację importowaną (wzrost cen towarów sprowadzanych z zagranicy). Jednocześnie, droższa waluta utrudnia eksport, co może osłabić wzrost gospodarczy i zatrudnienie.
• Wysokie stopy wpływają na oczekiwania inflacyjne, czyli na to, jak konsumenci i przedsiębiorcy przewidują poziom cen w przyszłości. Jeśli spodziewają się oni niższej inflacji, to są np. skłonni do ograniczenia podwyżek płac i cen, co sprzyja stabilności cenowej.

W jaki sposób wysokość stóp procentowych wpływa na oprocentowanie kredytów w skali miesiąca oraz roku, a także czy ma wpływ na odsetki karne?

Poziom stóp procentowych wpływa na wysokość rat kredytobiorców, którzy podczas podpisywania umowy z bankiem zdecydowali się na oprocentowanie zmienne. Istnieje bowiem opcja wyboru oprocentowania stałego, która oznacza, że raty pozostają przez określony czas na takim samym poziomie – niezależnie od decyzji NBP.

Jeżeli jesteś posiadaczem kredytu o zmiennym oprocentowaniu, masz powody, by śledzić wystąpienia prezesa NBP i decyzje dotyczące wzrostów lub obniżek stóp procentowych. Ich wpływ na wysokość Twoich rat jest jednoznaczny:

• Każda podwyżka stóp skutkuje wzrostem oprocentowania Twojego kredytu, a co za tym idzie wysokości miesięcznej raty.
• Z kolei każda obniżka powoduje, że maleje także oprocentowanie Twojego kredytu, a tym samym wysokość odsetek, które co miesiąc oddajesz bankowi.

Podwyżki i obniżki stóp procentowych mają także wpływ na odsetki karne, które są naliczane w przypadku nieterminowego zapłaty zobowiązań. Ich wysokość zależy bowiem między innymi od stopy referencyjnej.

Czy spadek stóp procentowych przekłada się bezpośrednio na zmniejszenie wysokości raty kredytu?

Tak, spadek stóp procentowych przekłada się na zmniejszenie wysokości rat kredytów. Nie jest tak jednak w każdym przypadku – dotyczy to jedynie kredytów o zmiennym oprocentowaniu.

Nie jest to również spadek odczuwalny natychmiast. Warto zdawać sobie bowiem sprawę z cyklu aktualizacji oprocentowania, czyli okresu, po jakim bank dokonuje jego aktualizacji w zależności od zmian stopy procentowej. Cykl ten może być miesięczny, kwartalny lub roczny. Im jest dłuższy, tym dłużej trzeba czekać na obniżenie raty kredytu po spadku stóp procentowych.

Miej jednak na uwadze, że stopy procentowe nie są jedynym czynnikiem wpływającym na wysokość rat kredytów. Znaczenie ma także marża banku i koszt ubezpieczeń.

Czy oprocentowanie lokat rośnie wraz ze wzrostem stóp procentowych?

Jak wspominaliśmy, wysokość stóp procentowych wpływa na wiele aspektów gospodarki – w tym także na lokaty. Mechanizm jest prosty – im wyższe stopy procentowe, tym wyższe oprocentowanie lokat.

Pamiętaj jednak, że nie są one jedynym czynnikiem wpływającym na jego wysokość. Jest ona w dużej mierze zależna także od oferty konkretnego banku.

Wpływ stóp procentowych na gospodarkę kraju

Jak już wiesz, podnoszenie stóp procentowych sprawia, że pieniądz staje się droższy i trudniej dostępny. W takiej sytuacji ludzie i firmy zaciągają mniej kredytów, a więcej oszczędzają, co zmniejsza popyt na towary i usługi. Obniża się także wskaźnik inwestycji i produkcji. Podwyższone stopy procentowe mają jednak też pozytywny wpływ na gospodarkę – za sprawą ograniczenia podaży pieniądza i zwiększenia jego wartości, hamują inflację.

Z kolei obniżenie stóp procentowych powoduje odwrotny efekt. Gdy pieniądz tanieje, obserwujemy wzrost gospodarczy. Z drugiej strony, może się to jednak przyczynić do wzrostu inflacji. Sztuką i zadaniem RPP jest więc znalezienie złotego środka.

A jakie branże najbardziej odczuwają wahania w wysokości stóp procentowych? Są to przede wszystkim:

• Branża budowlana i nieruchomości, która jest bardzo zależna od kredytów hipotecznych. Gdy stopy procentowe są niskie, to kredyty są tańsze i bardziej dostępne, co zwiększa popyt na nieruchomości i podnosi ich ceny. Gdy stopy są wysokie, mamy do czynienia z odwrotną sytuacją.
• Branża motoryzacyjna – to kolejna branża, na którą znaczny wpływ mają kredyty. Wiele osób finansuje bowiem w ten sposób zakup nowego samochodu czy motocykla.
• Branża finansowa, która zarabia na różnicy między oprocentowaniem kredytów a oprocentowaniem depozytów. Gdy stopy procentowe są wysokie, banki i inne instytucje finansowe notują większe marże i zyski, ponieważ mogą pobierać wyższe odsetki od kredytów i płacić niższe odsetki od depozytów. Z kolei kiedy są one niskie, ich zyski są mniejsze.

Na jakiej podstawie NBP ustala wysokość stóp procentowych w Polsce?

Wysokość stóp procentowych w Polsce ustala Rada Polityki Pieniężnej, która jest organem Narodowego Banku Polskiego. RPP podejmuje decyzje na podstawie analiz ekonomicznych i gospodarczych, w których uwzględnia przede wszystkim takie czynniki, jak:

• wartość inflacji,
• PKB,
• kurs walutowy,
• sytuacja na rynku pracy,
• koniunktura gospodarcza,
• założenia polityki pieniężnej na kolejny rok,
• ryzyka zewnętrzne.

Rodzaje polityki pieniężnej, które mogą być stosowane przez Narodowy Bank Polski

Głównym celem polityki pieniężnej jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, czyli niskiej inflacji, która sprzyja długoterminowemu wzrostowi gospodarczemu.  Decyduje o niej bank centralny, który ma do dyspozycji różne narzędzia, a jednym z najważniejszych są właśnie stopy procentowe.

Możemy wyróżnić kilka rodzajów takiej polityki:

• Polityka ekspansywna – polega na obniżaniu stóp procentowych i zwiększaniu podaży pieniądza w obiegu. Jej celem jest pobudzenie popytu, inwestycji i produkcji, a także obniżenie bezrobocia. Stosuje się ją, gdy gospodarka przeżywa spowolnienie, recesję lub deflację.
• Polityka restrykcyjna – to odwrotność polityki ekspansywnej – polega na podwyższaniu stóp i zmniejszaniu podaży pieniądza. Jej celem jest zmniejszenie aktywności gospodarczej, aby obniżyć i kontrolować inflację.
• Polityka neutralna – chodzi w niej o utrzymywanie wysokości stóp i podaży pieniądza w gospodarce na stabilnym poziomie. Ma ona umożliwić zachowanie równowagi gospodarczej przy jednoczesnym osiągnięciu celu inflacyjnego.

Podsumowanie

Mamy nadzieję, że po lekturze tego artykułu nie masz wątpliwości, że warto śledzić poziom stóp procentowych. Ich wysokość ma duży wpływ na Twoje codzienne życie. To od niej zależy przecież poziom inflacji czy tempo rozwoju gospodarczego, ale także koszty kredytów i opłacalność produktów bankowych – jak np. lokaty.